ලෝකයේ වේගයෙන් මාරු වන භූ-දේශපාලනය තුළ, මොරිෂස් සමඟ ඉන්දියාව සම්බන්ධ වීම විදේශයන්හි සාර්ථක සංවර්ධන සහයෝගීතාව සඳහා ආදර්ශයක් ලෙස සේවය කරයි.
මෙම වසරේ මුල් භාගයේදී ඉන්දියාව සහ මොරිෂස් අතර ශතවර්ෂ ගණනාවක් පුරා පැවති සබඳතා ශක්තිමත් කර ඇති දේශපාලන හා රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික ක්‍රියාකාරකම්වල ඝෝෂාවක් දක්නට ලැබුණි. මෙම කාල පරිච්ෙඡ්දය තුළ, ඉන්දියාවේ සහ මොරිෂස්හි ඉහළ පෙළේ නායකයින් එකිනෙකාගේ රටවලට ගිය අතර, ඔවුන්ගේ පුළුල් සම්බන්ධතාවය සහ වඩාත් ඇදහිය නොහැකි හවුල්කාරිත්වය අවධාරණය කළහ. සංචාරයන් තුනක් මෙහි සඳහන් කිරීම කැපී පෙනේ.

2024 මාර්තු මාසයේදී ඉන්දීය ජනාධිපති ද්‍රෞපදි මුර්මු මෙම “පාරාදීස දූපතේ” ජාතික දිනයට (මාර්තු 12) සහභාගී වූ අතර එහිදී ඇය මොරිෂස් විස්තර කළේ “සංවර්ධනයේ, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ, විවිධත්වයේ සහ ගතිකත්වයේ දිදුලන ආලෝකයක්” ලෙසයි. ඒ හා සමානව, 2024 ජුනි මාසයේදී අගමැති නරේන්ද්‍ර මෝදිගේ තුන්වන ධූර කාලයෙහි දිවුරුම් දීමේ උත්සවයට මොරිෂස් අගමැති ප්‍රවින්ද් ජග්නවුත් සහභාගී විය.

ඉන්දියාවේ විදේශ කටයුතු අමාත්‍ය ආචාර්ය එස්. ජයශංකර්, ජූලි 16-17 දිනවල දිවයිනේ දෙදින සංචාරයක නිරත විය. “විශේෂ සහ කල්පවත්නා”, “විවේචනාත්මක”, “ශක්තිමත්”, “බහු මාන සහ “බහුවිධ” ලෙස ඔහු විස්තර කළ දෙරට අතර හවුල්කාරිත්වය තහවුරු කිරීම කැපී පෙනෙන වර්ධනයකි. “සංවර්ධන හවුල්කාරිත්වය, ආරක්‍ෂක සහ සමුද්‍රීය සහයෝගීතාව, ආර්ථික සහ වෙළඳ සබඳතා” සහ “සමීප සහ වයස්ගත පුද්ගලයන් අතර සම්බන්ධතා” වැනි ගැටලු වර්ධනය වන නව තලයකට තම සබඳතාව ගෙන යාමට දෙරට ප්‍රතිඥා දුන්හ.

මීට වසර නවයකට පෙර, ඉන්දීය අගමැති නරේන්ද්‍ර මෝඩි, සිය පළමු මොරිෂස් සංචාරයේදී, 2015 මාර්තු 12 වන දින, ගෞරවනීය ආරාධිත අමුත්තා ලෙස, මොරිෂස් ජාතික දිනයට සහභාගී විය. වර්ධනය වන ඉන්දියා-මොරිෂස් ආර්ථික හා සංස්කෘතික සබඳතාව පිටුපස ඇති එකම හේතුව ලෙස ඔහු ඉන්දියානු ප්‍රජාවට ප්‍රශංසා කළේය.

ඓතිහාසික හා සංස්කෘතික සබඳතා

ප්‍රදේශ දෙක සහ එහි ජනතාව අතර මෙතරම් විශිෂ්ට සබඳතාවයක විකාශනය මෙහි සඳහන් කළ යුතුය. මොරිෂස් සමඟ ඉන්දියාවේ ඓතිහාසික-සංස්කෘතික සම්බන්ධය බ්‍රිතාන්‍ය යුගය දක්වා දිව යයි. ඉන්දියානු ගිවිසුම්ගත කම්කරුවන් (ගිර්මිටියා) වසර 300 කට පෙර බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් පාලනය කරන ලද සීනි වගා කරන ජනපදවල සේවය කිරීමට දිවයිනට පැමිණියහ.

ඉන්දියාව සහ මොරිෂස් යන රටවල් දෙකම පිටසක්වල, අහංකාර සහ ආක්‍රමණශීලී බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතවාදයේ වියගහ යටතේ දැඩි ලෙස දුක් විඳි අතර අවසානයේ 1947 සහ 1968 දී නිදහස ලබා ගත්හ. පසුගිය දශක පහ තුළ රටවල් දෙකම එකිනෙකාගේ අවශ්‍යතා සහ අභිලාෂයන් හොඳින් අවබෝධ කරගෙන ඇති අතර අර්ථවත් ද්විපාර්ශ්වික සබඳතාවයක් ශක්තිමත් කර ගැනීමට ආපසු හැරී බැලීමක් හෝ පසුබට වූයේ නැත.

ඉන්දියාව සඳහා මොරිෂස්හි වැදගත්කම ඇති වන්නේ ජාතීන් දෙකම සංස්කෘතික හා ඓතිහාසික වශයෙන් එකිනෙකාට සමීපව සිටීමයි. මොරිෂස් සහ ඉන්දියාවේ ජනතාව අතර ඇති සමීප සබඳතාව දෙරට අතර මෙම පැරණි සබඳතාවයේ ප්‍රධාන අඩිතාලම දමයි. අද මුරුසියේ ජනගහනයෙන් සියයට 70 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් ඉන්දියානු සම්භවයක් ඇති අය බව සඳහන් කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. ඔවුන් දෙරටේ ඓතිහාසික, සංස්කෘතික හා ආර්ථික සබඳතාවයේ ප්‍රධානතම අංගය වී ඇත.

දෙරට අතර හවුල් සංස්කෘතිය සඳහා සංකේතාත්මක ඉඟියක් ලෙස, ඉන්දියාව 2021 ජුනි 3 වන දින ඉන්දියාවේ මිතුරා සහ හිටපු මොරිෂස් අගමැති ශ්‍රීමත් ඇනෙරූඩ් ජග්නවුත්ගේ අභාවය ඉන්දියාවේ ජාතික ශෝක දිනයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කර ඔහුට ඉන්දියාවේ දෙවන ඉහළම දිනය පවා ප්‍රදානය කළේය. සිවිල් සම්මානය "පද්ම විභූෂණ"

ආර්ථික හවුල්කාරිත්වය

ඉන්දියාව සහ මොරිෂස් අතර පැරණි සබඳතාව ශක්තිමත් ආර්ථික හවුල්කාරිත්වයක් මගින් සනාථ වේ. 2021 පෙබරවාරි 22 වන දින ඉන්දියාව සහ මොරිෂස් විස්තීරණ ආර්ථික සහයෝගිතා සහ හවුල්කාරිත්ව ගිවිසුම (ඉන්දියාව සහ මොරිෂස් විස්තීරණ ආර්ථික සහයෝගිතා සහ හවුල්කාරිත්ව ගිවිසුම ) අත්සන් කරන ලදී. එය 2021 අප්‍රේල් 1 දින සිට බලාත්මක වූ අතර එය අප්‍රිකානු රටක් සමඟ ඉන්දියාව විසින් අත්සන් කරන ලද පළමු වෙළඳ ගිවිසුම වේ.

2022 අගෝස්තු මාසයේදී, රටවල් දෙකම පොදු ආර්ථික සහයෝගීතාව සහ ස්වයංක්‍රීය ක්‍රේරක ආරක්ෂණ යාන්ත්‍රණය සම්බන්ධ විධිවිධාන පිළිබඳ පරිච්ඡේදයක් ඉන්දියාව සහ මොරිෂස් විස්තීරණ ආර්ථික සහයෝගිතා සහ හවුල්කාරිත්ව ගිවිසුම  වෙත එක් කරන ලදී. ඉන්දියාව සහ මොරිෂස් විස්තීරණ ආර්ථික සහයෝගිතා සහ හවුල්කාරිත්ව ගිවිසුම  යටතේ, ප්‍රධාන වශයෙන් රෙදිපිළි, ක්වාර්ට්ස් ස්ලැබ් සහ කුළුබඩු ඇතුළත් ඉන්දියාවේ මුරුසිය වෙත අපනයනය 2021 දී ඩොලර් මිලියන 1.1 ක්, 2022 දී ඩොලර් මිලියන 1.8 ක් සහ 2023 දී (ජනවාරි-අගෝස්තු) ඩොලර් මිලියන 1.7 ක් විය.

ඉන්දීය වාණිජ අමාත්‍යාංශය යටතේ ඇති විදේශ වෙළෙඳ අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් විසින් ලබා දී ඇති සංඛ්‍යාලේඛනවලට අනුව, 2023-2024 දී, මොරිෂස් සමඟ ඉන්දියාවේ සමස්ත ද්විපාර්ශ්වික වෙළඳාම ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියනයකට ආසන්න විය.

යටිතල පහසුකම්, සෞඛ්‍ය, තොරතුරු සහ තාක්‍ෂණය, සමුද්‍රීය, අභ්‍යවකාශ සහ සංචාරක ව්‍යාපාරය සහ දිවයිනේ ජාතිය ගොඩනැගීමට සහ ආර්ථික වර්ධනයට තීරණාත්මක අනෙකුත් අංශවල ඉන්දියානු සමාගම් 50 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් මොරිෂස්හි ක්‍රියාත්මක වේ.

ඉන්දියාවේ අරමුදල් ව්‍යාපෘති

2016 මැයි මාසයේදී, ඉන්දියාව ප්‍රමුඛතා ව්‍යාපෘති පහක් සඳහා විශේෂ ආර්ථික පැකේජයක් ලෙස මොරිෂස් වෙත ඇමරිකානු ඩොලර්   මිලියන 353 ක ප්‍රදානයක් ලබා දුන්නේය: මෙට්‍රෝ එක්ස්ප්‍රස් ව්‍යාපෘතිය; ශ්රේෂ්ඨාධිකරණ ගොඩනැගිල්ල; නව ENT රෝහල; සමාජ නිවාස ව්යාපෘතිය; පාසල් ළමුන් සඳහා ඩිජිටල් ටැබ්ලට්.

ඉන්දියාව 2017 දී ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 500 ක ණය සහනය    මොරිෂස් වෙත සමාජ/යටිතල පහසුකම් ව්‍යාපෘති සඳහා මූල්‍යාධාර ලබා දුන්නේය. 2021 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී, මෙට්‍රෝ ව්‍යාපෘතියේ III අදියර සඳහා ඉන්දියාව විසින් ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන  190 සහ ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන   10 ප්‍රදානයක් අනුමත කරන ලදී.

2022 අගෝස්තු මාසයේදී ඇමරිකානු ඩොලර්   මිලියන 300 ක් වටිනා තවත් ණය සහනය සහ ඇමරිකානු ඩොලර්   මිලියන 25 ක ප්‍රදානයක් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. ප්‍රජා සංවර්ධන ව්‍යාපෘති පිළිබඳ අවබෝධතා ගිවිසුමක් 2022 ජනවාරි මාසයේදී අත්සන් කරන ලද්දේ කුඩා, ජනතාව ඉලක්ක කරගත් ව්‍යාපෘති 100 ක් පමණ සිදු කිරීමට ය.

මුරුසියේ 

උපාධ්‍යායි පුහුණු මධ්‍යස්ථානය, ජවහර්ලාල් නේරු රෝහල, සුබ්‍රමනියා භාරතී අක්ෂි මධ්‍යස්ථානය, රජිව් ගාන්ධි විද්‍යා මධ්‍යස්ථානය, ස්වාමි විවේකානන්ද ජාත්‍යන්තර සම්මන්ත්‍රණ මධ්‍යස්ථානය සහ ලෝක හින්දි ලේකම් කාර්යාලය වැනි සම්පූර්ණ කරන ලද අනෙකුත් ඉන්දියාවේ සහාය ඇති ව්‍යාපෘති වේ. මේ සියල්ල හැර, මොරිෂස් හි මහත්මා ගාන්ධි ආයතනය සහ ලෝක හින්දි ලේකම් කාර්යාලය පිහිටුවීමට ඉන්දියාව උදව් කළේය.

විශ්වාසදායක හවුල්කාරිත්වය

කොවිඩ්-19 වසංගතය අතරතුර, පෝට් ලුවී වෙත වෛද්‍ය ආධාර ලබා දීමෙන් ඉන්දියාව මොරිෂස් පිටුපස ශක්තියේ සහ සහායක කුළුණක් ලෙස සිටියේය.

පසුගිය දශකය තුළ ඉන්දියාව සඳහා මොරිෂස්හි වැදගත්කම කලාපය සහ අවට සාම්ප්‍රදායික නොවන ආරක්ෂක අභියෝග ඇතුළු සාධක කිහිපයක් හේතුවෙන් වැඩි වී ඇත.

සාම්ප්‍රදායික නොවන ආරක්ෂක අභියෝග ස්වරූපයෙන් තීරණාත්මක ප්‍රශ්නයක් ඇති අතර එය ඉන්දියාවට සහ සමස්ත කලාපයටම දැඩි අවධානයක් යොමු කරන කරුණක් බවට පත්ව ඇත.

නැගෙනහිර සිට බටහිර දක්වා අප්‍රිකාවේ වෙරළ තීරය මෑත කාලයේ ත්‍රස්තවාදය, මුහුදු කොල්ලකෑම් ආදියට ගොදුරු විය. ඉන්දියන් සාගර කලාපයේ සමුද්‍ර ආරක්‍ෂාව පිළිබඳ සැලකිල්ල ඉන්දියාව තම ජාතික සහ ගෝලීය අවශ්‍යතා පෝෂණය කිරීමේ උත්සාහයන් වේගවත් කිරීමට පොළඹවා ඇත.

මොරිෂස් යනු ඉන්දියාවේ ‘අසල්වැසි ප්‍රථම’ ප්‍රතිපත්තිය, කලාපයේ සැමට ආරක්ෂාව සහ වර්ධනය (සාගර්) සහ අගමැති මෝදි විසින් අපේක්ෂා කරන ලද ගෝලීය දකුණ සඳහා වන කැපවීම තුළ සත්‍ය වශයෙන්ම වැදගත් දතක් විය. මොරිෂියානු නායකත්වය 2023 දී ඉන්දියාව විසින් පවත්වන ලද G20 සමුළුවේ විශේෂ ආරාධිතයෙකු විය.

මෙම සන්දර්භය තුළ, ඉන්දීය විදේශ කටයුතු අමාත්‍ය එස් ජයිශංකර්    ගේ නවතම මොරිෂස් සංචාරය විශාල වැදගත්කමක් ගනී. එය දෙරට අතර ශක්තිමත් සබඳතාවයකට නැවුම් තල්ලුවක් ලබාදීමට හේතු විය. එය ඉන්දියාවේ සාගර් දැක්මේ වැදගත් කුළුණක් ලෙස මොරිෂස් වෙත අනුයුක්ත කර ඇති වැදගත්කම සහ 'අසල්වැසි පළමුව' ප්‍රතිපත්තිය අවධාරනය කරයි.

"මෙම සංචාරය මගින් දෙරටේ බහු-මාන ද්විපාර්ශ්වික සබඳතාව ශක්තිමත් කිරීමට සහ ඔවුන්ගේ සමීප පුද්ගලයන්-ජනතාව අතර සබඳතා ගැඹුරු කිරීමට අඛණ්ඩව කැපවීම නැවත තහවුරු කරන ලදී" යනුවෙන් ඉන්දීය විදේශ කටයුතු අමාත්‍යාංශය  පැවසීය.