अधिवेशन वार्तामा, भारतीय नौसेना लगभग हाफ्ता देखीलोमा खाडी देशहरूका नौसेनाहरूसँग अभ्यास गर्दै आयो, जसको उद्देश्यले दुवैबीचको संगठनशीलता र समन्वयलाई बढाउने हो, तर यसरी चालचलनहरूद्वारा भारतले विश्वलाई सूचित गरेको एक महत्त्वपूर्ण सन्देश थियो कि नयाँ दिल्लीले आफ्ना साझेदार राष्ट्रहरूसँग तिम्रो सागरिक कानुन संरक्षित गर्न सक्छ भारतीय महासागर र अधिक परिसरमा।
मध्य-पूर्व क्षेत्रमा, भारतको नौसेना कूटनीति यस गर्मीमा चरम सीमामा थियो जब नौसेना प्रमुख एडमिरल आर. हरिकुमारले अगस्त 2 मा ओमानी बन्दरगाह डुक्मको भ्रमण गरे, जबकि भारतीय युद्धपोतहरूले ओमानी, साउदी, इमिरेट्स र बहराइनी बन्दरगाहहरूमा पोर्ट कल गरे। भारतले बनाएको युद्धपोतको प्रदर्शनको साथसाथै, यसले भारतीय र खाडी नौसेनाहरूलाई अन्तरसञ्चालन क्षमता विकास गर्न मद्दत गर्‍यो, जुन कुनै पनि द्वन्द्वको अवस्थामा काममा आउनेछ।

अगस्ट १५ मा, जुन दिन भारतले आफ्नो ७७ औं स्वतन्त्रता दिवस मनाउँदै थियो, भारतीय नौसेना जहाजहरू, INS विशाखापट्टनम र INS दीपकले बहराइनमा पोर्ट कल गरे। यसअघि अगस्ट ८ मा, INS विशाखापट्टनम र INS Trikand, रियर एडमिरल विनीत म्याकार्टीको कमाण्डमा, पश्चिमी फ्लीटको फ्ल्याग अफिसर कमाण्डिङ, UAE नौसेनासँग द्विपक्षीय नौसैनिक अभ्यासमा भाग लिन पोर्ट राशिद आइपुगेका थिए।

रक्षा मन्त्रालयका अनुसार, भारत र युएईका नौसेनाहरूले बलियो व्यावसायिक बन्धनहरू विकास गर्दै रणनीति, प्रविधि र प्रक्रियाहरूमा क्रस तालिम दिएर दुई पक्षबीच अन्तरसञ्चालनशीलता र तालमेल बढाउने उद्देश्यका साथ द्विपक्षीय सामुद्रिक साझेदारी अभ्यास सञ्चालन गरेका थिए।

भारत र ओमान बीच चलिरहेको रक्षा साझेदारीलाई बढावा प्राप्त भयो जब भारतीय नौसेना जहाज INS तरकाशले जुन 19 देखि 22 सम्म मस्कटमा पोर्ट कल गर्‍यो र जुन 21 मा 9 औं अन्तर्राष्ट्रिय योग दिवसको भागको रूपमा 'ओशन रिंग अफ योग' लगायत असंख्य गतिविधिहरू गरे।

पोर्ट कलको क्रममा, जहाजका चालक दलले ओमानको सशस्त्र बलको सुल्तानसँग अन्तरक्रिया गरे, जहाँ सुल्तानको सशस्त्र बल संग्रहालय र समुद्री सुरक्षा केन्द्र, मस्कट, ओमानको संगठित भ्रमण गरिएको थियो। भारतीय नौसेना र ओमानको शाही नौसेनाबीच मित्रताको घनिष्ठ बन्धन रहेको छ र सबै अन्तरक्रियामा पनि यही कुरा स्पष्ट भएको छ, रक्षा मन्त्रालयले एक विज्ञप्तिमा भन्यो।

भारत र ओमानले नियमित द्विपक्षीय नौसैनिक अभ्यास ‘नसीम अल बहर’ सञ्चालन गर्छन्। नसिम अल बहर द्विपक्षीय नौसैनिक अभ्यासको १३ औं संस्करण गत वर्ष ओमानको तटमा सम्पन्न भएको थियो। यो एक महत्त्वपूर्ण द्विवार्षिक गतिविधि हो जुन 1993 मा सुरु गरिएको थियो, भारतीय र ओमानी नौसेनाहरू पनि विभिन्न बहुपक्षीय निर्माणहरू जस्तै इन्डियन ओशन नेभल सिम्पोजियम (IONS) अन्तर्गत देखा पर्छन्।

तर यो तीन दिने (मे २३-२५) भारतीय नौसेना र रोयल साउदी नौसेना बल (RSNF) बीचको अल जुबैल, साउदी अरेबियामा भएको द्विपक्षीय अभ्यास ‘अल मोहेद अल हिन्द२३’ थियो, जसले दुई देशबीचको रक्षा साझेदारीलाई महत्व दिएको थियो। उच्च स्तरको व्यावसायिकता प्रदर्शन गर्नुका साथै, ‘अल मोहेद अल हिन्द२३’ नौसेना अभ्यासको दोस्रो संस्करणले अन्तरसञ्चालनशीलता र दुई नौसेनाहरूबीचको उत्कृष्ट अभ्यासको आदानप्रदानलाई निम्त्यायो।

त्यस्ता नौसैनिक अभ्यासहरू सञ्चालन गरेर, भारतीय नौसेनाले साना समुद्री समुद्री डाकूहरूदेखि विशाल पूर्व क्षेत्रीय नौसेनाहरू सम्मका सबै विरोधीहरूलाई अप्रत्यक्ष रूपमा सन्देश दियो कि भारत आफ्ना साझेदार राष्ट्रहरूसँग समुद्रको कानूनको रक्षा गर्न यहाँ छ।

भारतको खाडी झुकाव

सागर (क्षेत्रमा सबैका लागि सुरक्षा र विकास) को लागि भारतको सोचले सबै तटीय राज्यहरूलाई साझा कल्याणको लागि बाँध्छ। भारतले खाडी क्षेत्रलाई आफ्नो नजिकको छिमेकीको भागको रूपमा लिन्छ, त्यसैले सबै खाडी साझेदारहरूसँग सहयोगात्मक द्विपक्षीय रक्षा र नौसैनिक सम्बन्ध विकासमा विशेष ध्यान दिन्छ।

खाडी राष्ट्रहरूसँग मैत्रीपूर्ण सुरक्षा सम्बन्धको विकासले विशेष अर्थ राख्छ---उर्जा आपूर्तिका लागि मात्र होइन तर भारतीय अर्थतन्त्रको वृद्धिमा महत्वपूर्ण योगदान पु¥याउने ८० लाखभन्दा बढी भारतीय प्रवासीहरूको हित सुरक्षित गर्नका लागि पनि।

अरब देशहरूले पनि आफ्नो राष्ट्रको अर्थतन्त्रलाई चलायमान राख्नमा उनीहरूको योगदानलाई मान्यता दिन्छ।

खाडी राष्ट्रहरूसँग नौसेना अभ्यासको रणनीतिक अर्थ

द्रुत रूपमा परिवर्तन भइरहेको भूराजनीतिक समीकरणहरूमा, खाडी देशहरूको विशेष समुद्री क्षेत्र भित्र भारतीय नौसैनिक युद्धपोतहरूको गहिरो आक्रमणले अन्यत्र सामुद्रिक जलहरूमा लहरहरू सिर्जना गर्दछ।

यस क्षेत्रको रणनीतिक स्थान अमेरिकाले खाली गरिरहँदा चीनले उच्च टेबुल कब्जा गर्ने चाल चलिरहेको छ तर भारतले आफ्नो सौहार्दपूर्ण गतिविधिबाट खाडीका सशस्त्र सेनाको मन जितिरहेको छ ।

भारतीय र खाडी नौसेनाहरूले विभिन्न विदेशी सहयोगका माध्यमहरू अन्तर्गत एक अर्कासँग अन्तरक्रिया गर्छन्, जसमा विभिन्न क्षेत्रहरूमा सञ्चालन, प्रशिक्षण र विषय विशेषज्ञहरूको आदानप्रदान समावेश छ।

मध्यपूर्वमा भारतको बढ्दो प्रवेश, विशेष गरी खाडी क्षेत्रमा पाकिस्तानी रणनीतिक समुदायका सदस्यहरूबीच तातो बहसको विषय बनेको छ।

भारत र खाडी देशहरू बीच जति धेरै अन्तरक्रियाहरू हुन्छन्, त्यति नै सम्भावनाहरू यस क्षेत्रमा पाकिस्तानको प्रभावलाई कम गर्ने र यससँगै इस्लामिक संसारमा कश्मीरमा पाकिस्तानी कथामा प्रभाव पार्ने सम्भावनाहरू छन्।

समुद्र पारी भारतको सौम्य शक्ति

‘वसुधैव कुटुम्बकम’ (संसार एउटै परिवार) र सागरको ब्यानर बोकेर भारतीय नौसेनाले आफ्नो सौहार्दपूर्ण शक्तिलाई समुन्द्र पार गर्दै व्यावसायिक र सद्भावना भ्रमणका लागि बन्दरगाहसम्म पुर्याएको छ ।
बढ्दो रक्षा र सुरक्षा अन्तरक्रिया