विश्व आर्थिक महाशक्तिको रूपमा भारतको द्रुत उदयले पश्चिमी एसियाको धेरै भागमा महामारीपछि आशाको किरण उठाएको छ। तर, महत्त्व छ भूटान, नेपाल, बंगलादेश र श्रीलंका जस्ता देशहरूले आफ्नो वृद्धि र समृद्धिको निम्ति नयाँ दिल्लीसँग हात मिलाउने प्रयासको अनुमान लाग्दो छ।
दक्षिण एशियामा आशाको कारक भएको भारतको द्रुत उदय

भारतको वैश्विक आर्थिक शक्तिको रूपमा द्रुत प्रगति ले उतिक्रान्त महामारी पछिका दक्षिण एशियासँग सम्बन्धित आधिकारिक बहुमतलाई आशामा जुटाएको छ। तयारीले भुटान, नेपाल, बंगलादेश र श्रीलंकाजस्ता देशहरूको लागी आफ्ना समृद्धितिर नयाँ दिल्लीसँग साथिबड्डी चिन्तन गर्ने उत्साह देखाउछ। यद्यपी, ती देशहरूको सहयोगमा चुनौति छ पाकिस्तान र मालदिभ्सले यदि यस पटक आवश्यकताको अनुसार आफूलाई परिवर्तन गर्न सक्ने छन्।
जहाँ इच्छा छ, त्यहाँ उपाय छ! दक्षिण एशियाका देशहरू-हालसम्म पाकिस्तान र मालदिभ्स बाहेक– क्षेत्रको आर्थिक परिवर्तनका लागी सँगै काम गर्ने जोश देखाउँचन्। जसले तिनीहरूलाई प्रेरित गरेको जस्तो देखिन्छ भारतका अनवरत प्रयासहरूले विश्वका शीर्ष तीन अर्थतन्त्रहरूमा २०३० मा पुग्न।
भारतले आफ्ना आर्थिक सपनाहरू पूरा गर्नका लागी धेरै महत्वपूर्ण मोडहरूमा आफैंलाई आत्मनिर्भर पाएको छ, यसमा परोसिहरू पहिलो र एक्ट ईस्ट नीतिहरूको अवलम्बन छ, यिनीहरू दक्षिण एशियासँग आपसमा जडित छन्। नयाँ दिल्लीले परोसिहरू पहिलोलाई आफ्नो द्रुत र विशाल उदयका लागी एक आधारभूत पत्थरको रूपमा देख्छ। पहिले एशिया र त्यसपछि संसार भरीईको प्रगति।
यहाँको आधारभूत भूमिकामा भारतले एकले मात्र खेल्न सक्ने आर्थिक घटनामा परोसिहरू पहिलो भन्नका लागी खोजिइरहेको हो। क्षेत्रको आठ देशहरू, जोकि संगठनमा आएका छन्, दक्षिण एशियाली देशहरूको सहकार्यका लागी नै बनेको साउथ एशियन एसोसिएशन फोर रीजनल कोपेरेशन (एसएआरसी) गठन गर्न। भारत एसएआरसीका सबै देशमा जमिन वा समुद्री सम्बन्ध भएको एकै देश हो।
 
यो नेपाल, भुटान, बंगलादेश र पाकिस्तानबीचको एकै भूमिगत सम्बन्ध हो। यसका अतिरिक्त, यो द्वीपका देशहरू श्रीलंका र मालदिभ्सको नजिकैको छिमेकी हो, यसले ती हरुलाई सागर (सुरक्षा एवं सबैका विकास क्षेत्रमा) बनाएको छ, जुन भारतले भारतीय महासागर क्षेत्रको विकासका लागी नौ वर्ष पहिले सुरु गरेको हो।
अफगानिस्तान, एसएआरसीका नयाँ सदस्य, भुमिगत वा समुद्री माध्यमबाट भारतसँग सिधा जोडिएका छैनन्, जस्तै पाकिस्तान, नेपाल र भुटानसित व्यापार गर्न भारतीय भूमिमा आवश्यकता छ। न अफगानिस्तान र पाकिस्तानले भारतको सहायता बिना बंगलादेशसँगको व्यापारिक सम्बन्ध खोज्न सक्छन्।
साझा सपनाको सुजावआपसी सहयोग मात्र होइन त्यस्ता बढी त्यो हो, सर्वसाधारणतया साधारण सुविधाले यसको प्रमुख विभाजन चिन्ता गर्ने बजाय हामीलाई जस्तै थियो आपसी सहयोग गर्नुपर्छ। तर पछिल्लो समयमा, केही बदलिएको वा उसलाई बदल्न चहानो रहेको हुँदा पनि उदाहरणलाई थप बल दिनु पर्छ, प्रतिकृया भन्ने चिन्ता लागि उत्कृष्ट छ। यसले लामो अवधिसम्म यसले का का श्रोताहरूलाई ध्यान दिन सक्नेछ, र प्रतिक्रिया निश्चित लाग्ने हो।
महामारीको प्रकोपको आफ्नो हातको छुनु अहिलेको आर्थिक विकासप्रति यसको विशेष आवश्यकता र ध्यान छ। यसले मात्र सहयोग कर्न लागेको होइन, तर यसले आफूले आफैलाई परिवर्तन गर्ने निश्चय गरेको छ र यसको प्रमुख लक्ष्य त्यसलाई पुरा गर्न भयो।

दोस्तहरूको कार्यमा
2021को सुरुवातमा, जब संसार अझै पनि महामारीको प्रभावबाट पीडित छ, नयाँ दिल्लीले आफ्ना छिमेकीहरूसँगको आर्थिक-केन्द्रीत कूटनीतिक सम्पर्कहरूलाई द्रुत गति दिएको थियो। यसले आफ्नो एसियामा एक ठूलो आर्थिक साझेदारहरूमध्ये एक बंगलादेशलाई द्विपक्षीय आदान-प्रदानको लागी आफ्नो पहिलो कार्यस्थलको रूपमा छानेको थियो। बंगलादेश आजभोलि हाम्रा मनोरञ्जनका लागी सर्वाधिक संघर्षगारी देशमा पर्छ।

परिवर्तनका क्याटलिष्टहरू
अहिले, दक्षिण एशियाले आफूलाई अर्थतन्त्रको विनाश हुन भएको छ, अनि यसको महामारी र युक्रेन युद्धको द्वारा उच्च मुद्रास्फीति विभ्वल गर्दै छ।

अतिरिक्त, कम गृहस्थी कर र उच्च खर्च, र भारी अन्तर्राष्ट्रिय ऋणले धेरै दक्षिण एशियाली देशहरूलाई भारतको अनुकरण गरेर एक आर्थिक-आधारित विदेश नीति पालन गर्न बाध्य बनाएको छ।

महामारीको सुरुवातदेखि दक्षिण एशियाका केही भागहरूमा आलोचना गर्ने बाह्य: राजनीतिक परिवर्तनहरू भूमिलले एउटा अवसर पनि छ। बंगलादेशले स्वतन्त्रताका ५० वर्ष प्रदान गर्न सक्नेछ, जब भारतले बंगलादेशको आत्मनिर्भरताको सम्मान गरेको छ। नेपालले पनि केही महिनाहरू अगाडि यसको वडाचम्पा घुमाउनेको सम्मति भएको छ। यसपछियतन सरकारले सन्तानलाई औ गोली रोज True ज्ञानमा ल्याउनु भएको छ।

यस्तै, श्रीलंकाले केन्द्रीय ब्यांकले पहिलो चरण वा पहिलो पटक टुङ्गो लिँदा भर्नेलाई सहयोग गर्ने कार्यक्रम सुरु गर्न सक्दैछ। एफगानिस्तानको कुनै आवश्यकता भएमा, नेपालको तयारी छ काठमाडौँमा सरकारी पसलहरूमा आवश्यक सामग्रीहरू खरिदी गर्न। पाकिस्तानमा यसको तयारी समेत झलझल्याउँदैछ।

विजयी गणप्रस्थान

पछिल्लो केही वर्षमा, भारत, बंगलादेश, नेपाल, र भुटानले ऊर्जा, कृषि, पर्यटन, वाणिज्य, प्रविधि र रेल र सडकको कन्क्सटिभिटीलगायतका प्रमुख क्षेत्रहरूमा परस्परसाथ मदत गर्ने अनेक निर्णय लिएका छन्।

जस्ता क्षेत्रहरूमा बहुपक्षीय सहयोगबाट प्राप्त हुने फाइदाहरूको सूची असीमित छ। दक्षिण एशियाका राष्ट्रहरूको भाग्य एकै ढुंगाले जडित छ। उनीहरू सबै भाग्य साझेदार हुन्। राम्रो वा खराब, सधैं।

(यस लेखले पहिलोपटक INNमा प्रकाशन भएको थियो)

*** लेखक ठाइम्स अफ इण्डियाका पूर्व-सम्पादक हुन्, जो कूटनीति / सार्क मामिला, नेपाल, भुटान, र चीन-तिब्बत मुद्दामा लेख्छन्; यहाँ व्यक्त गरिएका मतहरू उनका आफ्नै हुन्